ﺮده ﺧﻮاﻧﻲ 

ﻧﻮﻋﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺬﻫﺒﻲ اﻳﺮاﻧﻲ اﺳﺖ ﺮده ﺧﻮاﻧﻲ، در اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻛـﺴﻲ   ﺑـﺎ ﻋﻨـﻮان  « ـﺮدهﺧﻮان»  از روی ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎی ﻣﻨﻘﻮش ﺑﺮ ﺮده، ﻣﺼﺎﻳﺐ اوﻟﻴﺎی دﻳﻦ ــ ﺑﻮﻳه اوﻟﻴﺎی ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ ــ را ﺑﺎ ﻛﻼم آﻫﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ.

ﺮده ﺧﻮاﻧﻲ را «ﺷﻤﺎﻳﻞ ﺮداﻧﻲ» و «ﺮده داری» «و ﺮده ﺑﺮداری» ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﻧﺪه­اﻧﺪ.

ﺻﻮرت ﺧﻮاﻧﻲ  ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺸﻲ از ﺮدهﺧﻮاﻧﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﺮادف ﺮده ﺧﻮاﻧﻲ ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﻮد . ـﺮده ﺧـﻮاﻧﻲ ﺑﺮآﻣـﺪه از ﻧﻘﺎﻟﻲ و ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻣﺮدﻣﻲ اﺳﺖ. ﻴﺸﻴﻨﺔ ﺗﺎرﻳﺨﻲ آن را ﻣﻲ ﺗـﻮان ﺑـﺎ ﻧـﻮﻋﻲ «ﻗـﻮاﻟﻲ»  (ﻧﻘـﺎﻟﻲ ﺗﻮأﻣﺎن ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و آواز) در ادوار ﻴﺶ از اﺳﻼم ﻣﺮﺑﻮط داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺲ از ورود اﺳﻼم ﺑﻪ اﻳﺮان، ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎی ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ، ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ «ﻧﻘﺎﻟﻲ» ﻣﻠﻲ ـ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳـﺖ ؛ ﺑﻮﻳه در زﻣﺎن ﺻﻔﻮﻳﻪ ﻛﻪ اﻧﻮاع ﻧﻘﺎﻟﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ (روﺿﻪ ﺧﻮاﻧﻲ، ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮاﻧﻲ، ـﺮده داری، ﺻﻮرت ﺧﻮاﻧﻲ و ﺳﺨﻨﻮری) ﺷﻜﻞ ﺮﻓﺖ.

ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺮده ﺧﻮاﻧﻲ ﺑﺮ دو رﻛﻦ «ﺮده »و «ﺮده ﺧﻮان » اﺳﺘﻮار اﺳﺖ. ﺮده ،ﺎرﻪ ای اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻳﺎ ﻨﺪ رﺧﺪاد ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑﺎر ﺧﺎﻧﺪان ﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ وآﻟﻪ و ﺳﻠﻢ ﺑﺮ آن ﻧﻘـﺶ ﺷﺪه  اﺳﺖ. ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﻧﻘﺸﻬﺎ، واﻗﻌﺔ ﻛﺮﺑﻼ و ﺣﻮادث ﻴﺶ و ﺲ از آن ﺑﻮده، اﻣـﺎ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎی اﺧﻼﻗﻲ ﻨﺪآﻣﻮز ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻮاﻧﻤﺮد ﻗﺼﺎب ﻧﻴﺰ ﺑﻪ آن اﻓﺰوده ﺷﺪه اﺳـﺖ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻗﺪاﺳﺖ ﻋﺪد72 و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ واﻗﻌﺔ ﻛـﺮﺑﻼ در ﻫـﺮ ـﺮده 72ﻣﺠﻠـﺲ ﻓﺮﻋﻲ و اﺻﻠﻲ وﺟﻮد دارد.

ﺟﻨﺲ ﺮده ﻫﺎ از  «ﻣﺘﻘﺎل» و  «ﻛﺮﺑﺎس» و اﻧﺪازة آﻧﻬـﺎ ﻣﻌﻤـﻮﻻ 300*150 ، ﺳـﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ اﺳـﺖ ﺻﻮرت­های ﻣﻨﻘﻮش ﺑﺮ ﺮده، ﺑﻪ دو ﺮوه اوﻟﻴﺎ ( ﻧﻴﻜﺎن ) و اﺷﻘﻴﺎ (ﺑﺪان) ﺗﻘﺴﻴﻢ  ﻣﻲ­ﺷﻮد.

ﻧﻘﺸﻬﺎی ﺮده، ﻧﻘﻮﺷﻲ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺗﺨـﻴﻼت ﻧﻘـﺎش و ﻔﺘـﻪ ﻫـﺎ و ﻧﻮﺷـﺘﻪﻫـﺎی ﺗﺎرﻳﺨﻲ و اﻓﺴﺎﻧﻪای ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ. اﻳـﻦ ﻧـﻮع ﻧﻘﺎﺷـﻲ را، از ﻧـﻮع ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻣﺮدﻣﻲ، ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ « ﻧﻘﺎﺷـﻲ ﻗﻬﻮه ﺧﺎﻧﻪ ای »داﻧـﺴﺘﻪاﻧـﺪ، ﻛـﻪ اوج ﺷـﻜﻮﻓﺎﻳﻲ آن، ﺑـﻮﻳه در اواﺧﺮ دورة ﻗﺎﺟﺎرﻳﻪ، در ﻗﻬﻮه ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮده ﻫﺎ اﺳﺖ. ﻫﻤﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺿـﻮع ﻣﺤـﻮری اﻳﻦ ﻧﻘﻮش ، از آن ﺑﺎ ﻋﻨﻮان « ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻛﺮﺑﻼ » و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ رﻋﺎﻳﺖ ﺑﺮﺧﻲ ﻗﻮاﻋﺪ ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ اﺧﻴﺮا ، « ﻧﻘﺎﺷﻲ دراﻣﺎﺗﻴﻚ » ﻧﻴﺰ ﻳﺎد  ﻣﻲ ﺷﻮد.

ﺮده خوان کسی است که معمولا ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﺷﺎره ﻛـﺮدن ﺑـﻪ ﺗـﺼﺎوﻳﺮ ـﺮده، ﺑـﺎ ـﻮب دﺳﺘﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻄِﺮق  ، اﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎ را ﺑﺎ ﺻﺪاﻳﻲ رﺳﺎ و آﻫﻨﻴﻦ ﺑﺎز  ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ. اﺳﺎﺳﺎ اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶﻣﺘﻜﻲ ﺑﺮ «ﻛﻼم»  اﺳﺖ. ﺮده ﺧﻮان از ﺮده ﺑﻪ دو روش ﺑﻬـﺮه ﻣـﻲ ﺑـﺮد : ﺗﺰﻳﻴﻨـﻲ و ﻃﻮﻣﺎری . او در روش ﺗﺰﻳﻴﻨﻲ، ﺮده را ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺮای ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺗﻤﺎﺷـﺎﺮان ﻣـﻲ آوﻳـﺰد و داﺳﺘﺎن را ﺑﺮاﺳﺎس آن ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ؛ اﻣﺎ در روش ﻃﻮﻣﺎری، داﺳﺘﺎن ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻧﻘﺸﻬﺎی ﺮده و ﺸﻮدن ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﺮدة ﻣﻨﻘﻮش رواﻳﺖ ﻣـﻲ ﺷـﻮد. روی ـﺮده ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪای از ﺗـﺼﺎوﻳﺮ ﻛﻮﻜﺘﺮ ﻧﻘﺶ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻲ درﻲ ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎی داﺳﺘﺎن را ﻧﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ . ـﺮده ﺧﻮاﻧﻬﺎ را دروﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ؛ از ﻣﺸﻬﻮر ﺗﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎ دروﻳﺶ ﺑﻠﺒﻞ قزوینی ﺑﻮد.